ΑΠΑΝ - Πολιτιστική Εταιρία ΠΑΝΟΡΑΜΑ

ΜΥΣΤΡΑΣ

Η καστροπολιτεία της εποχής των Παλαιολόγων,
οι δύο καταληκτικοί αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
και ο τελευταίος αυτοκράτορας

Τρεις δίωρες διαλέξεις τον Μάιο του 2017 στο Πανόραμα
Ομιλήτρια η Μαριάννα Κορομηλά

Τον Σεπτέμβριο του 1259, σε μια αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στις βυζαντινές δυνάμεις της Νίκαιας και της Ηπείρου, νικούν τα στρατεύματα του Μιχαήλ Η΄ του Παλαιολόγου, σφετεριστή του θρόνου της Νίκαιας και ιδρυτή της τελευταίας βυζαντινής δυναστείας (πατέρα της Μαρίας των Μογγόλων), που επρόκειτο τον Αύγουστο του 1261 να μπει θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη, τη ρημαγμένη από τους Φράγκους και τους Βενετούς πρωτεύουσα.
Η μάχη του 1259 έμεινε στην ιστορία ως «μάχη της Πελαγονίας». Είχε προηγηθεί η συνένωση δύο πολιτικών σχηματισμών, επισφραγισμένη με έναν γάμο: ο Γουλιέλμος ο Βιλλεαρδουίνος, κύριος της φραγκοκρατούμενης Αχαΐας (δηλαδή του Μοριά) είχε παντρευτεί την Άννα Κομνηνή Δούκαινα, κόρη του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄, με κύριο στόχο να κατατροπώσουν την Αυτοκρατορία της Νικαίας –ή τουλάχιστον να την περιορίσουν στα μικρασιατικά της εδάφη. Σύμμαχός τους στον πόλεμο ήταν και ο Μανφρέδος της Σικελίας, ο οποίος έστειλε 400 ιππότες για να ενισχύσουν τον «δυτικό» συνασπισμό.
Μετά την πανωλεθρία, ο ίδιος ο Βιλλεαρδουίνος μαζί με καμιά τριανταριά βαρόνους πιάστηκαν αιχμάλωτοι και βρέθηκαν δέσμιοι του Παλαιολόγου. Ακέφαλη η Πελοπόννησος. Εξαιρετικό διαπραγματευτικό προνόμιο στα χέρια του νικητή οι τριάντα φράγκικες κεφαλές. Ο κυρ Γουλιάμος αναγκάστηκε να παραχωρήσει στην Κωνσταντινούπολη τα κάστρα της Μονεμβασίας και της Μεγάλης Μαΐνης (Μάνης) και «τρίτον και ευμορφώτερον του Μυζηθρά [Μυστρά] το κάστρον», το οποίο είχε θεμελιωθεί μόλις το 1249.
Έτσι, το Βυζάντιο αποκτά ξανά ένα μέρος του Μοριά και η υπόδουλη Μητρόπολη Λακεδαιμονίας μεταφέρεται στον ξεκομμένο από τον Ταΰγετο λόφο που δεσπόζει στην κοιλάδα του Ευρώτα, όπου έρχονται να εγκατασταθούν και πολλοί Έλληνες από διάφορα μέρη της Λακωνίας γύρω από τον στρατηγό-διοικητή της καστροπολιτείας, η οποία εξελίσσεται σε σημαντικό πολιτικό, πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο. Έναν αιώνα αργότερα, ο Μυστράς θα γίνει έδρα του Δεσποτάτου του Μορέως μέχρι την οθωμανική κατάκτηση το 1460.
Κύριο θέμα των τριών διαλέξεων είναι τα διακόσια χρόνια του βυζαντινού Μυστρά και τα σπουδαία μνημεία που σώζονται. Θα πεταχτούμε, όμως, και μέχρι την Τραπεζούντα, τη Μεσημβρία, τη Θεσσαλονίκη, την Άρτα, τη Νίκαια, το Διδυμότειχο και την Αδριανούπολη, το Ικόνιο, τα Σκόπια, τη Φλωρεντία και το Ντιγιάρμπακιρ, αλλά και την Πελαγονία (πεδιάδα στα νότια της ΠΓΔ της Μακεδονίας), και θα παρακολουθούμε, βεβαίως, τις εξελίξεις στην πρωτεύουσα, όπου έφτασε ο τελευταίος αυτοκράτορας αφού πρώτα στέφθηκε στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου στον Μυστρά.

Τετάρτη απόγευμα: 17, 24 και 31 Μαΐου (6:30-9:00)
Επανάληψη το πρωί της Πέμπτης: 18, 25 Μαΐου και 1 Ιουνίου (11:00-1:30)

Το κύριο εικονογραφικό υλικό που θα χρησιμοποιηθεί στις διαλέξεις είναι οι πάνω από 400 φωτογραφίες της Σοφίας Αλεξανδράκη από την πανοραμική ξενάγηση στον Μυστρά το 2010. Έχουμε ήδη ανεβάσει ένα μικρό μέρος στην Ιστοσελίδα μας apan.gr κι ελπίζουμε ότι σύντομα θα έχουμε ολοκληρώσει την τεκμηρίωση. Πάντα με τον κωδικό του συνδρομητή, θα έχετε μία πραγματικά πανοραμική εικόνα της καλύτερα διατηρημένης βυζαντινής πολιτείας στον ελλαδικό χώρο. Συνδεδεμένες με τον αρχαιολογικό χώρο του Μυστρά (στο Συνοδευτικό Υλικό) θα βρείτε και τρεις ραδιοφωνικές εκπομπές της Μ. Κορομηλά από το 1989 με θέμα την Πελοπόννησο των Κομνηνών, τη Φραγκική περίοδο και τον βυζαντινό Μυστρά. Λόγω ερασιτεχνικής ηχογράφησης υπάρχει μία ελάχιστη επιτάχυνση, με αποτέλεσμα η φωνή να ακούγεται ελαφρώς αλλοιωμένη –αλλά ακούγονται ευχάριστα.