Η πανοραμική Διάλεξη του 2017 είναι αφιερωμένη στη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης
Ένα αριστουργηματικό αυτοκρατορικό μνημείο παγκόσμιας εμβέλειας,
μνημείο τεράστιας ιστορικής και ιδεολογικής σημασίας,
άπειρης μεγαλοπρέπειας και ομορφιάς, που αποδόθηκε στο κοινό
Ομιλητής και τιμώμενο πρόσωπο ο βυζαντινολόγος Σταμάτης Χοδρογιάννης, προϊστάμενος στη Μονάδα Στρατηγικού Σχεδιασμού και Δράσεων της Ειδικής Υπηρεσίας Προβολής και Αξιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΛ
Το Σάββατο 16 Δεκεμβρίου (11:30-2:00)
Η Ροτόντα αντικατοπτρίζει την αυτοκρατορική ιδεολογία ενός κράτους που άρχιζε από τη Βόρειο Αγγλία κι έφτανε μέχρι το Καύκασο, τον Ευφράτη, την Ερυθρά Θάλασσα και τα όρη του Άτλαντα. Χρονολογείται σε μία από τις πιο κρίσιμες όσο και γοητευτικές περιόδους της πανανθρώπινης ιστορίας: στη μετάβαση από την αρχαιότητα στον εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας των τριών ηπείρων (4ος-5ος αι.). Χρησιμοποιεί τα πρότυπα της ελληνιστικής τέχνης σε όλη την ψηφιδωτή διακόσμηση, ενώ το κυκλικό σχήμα του μνημείου (διάμετρος 24,50 μ, ύψος 30 μ) παραπέμπει σε όλα τα ιερά κτίσματα κυκλικού σχήματος: από τη Θόλο των Δελφών στο Ιερό της Αθηνάς Προναίας (του 380 π.Χ.), την Θόλο της Επιδαύρου (ένα άρτιο αστρονομικό μνημείο μέσα στο Ιερό) και το Φιλιππείο της Ολυμπίας (ναός εντός του ιερού χώρου της Άλτεως, η κατασκευή του οποίου άρχισε από τον Φίλιππο Β΄, μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας, το 338, και ολοκληρώθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο) μέχρι το αδριάνειο Πάνθεον, καθώς και το μαυσωλείο του Αδριανού (Καστέλ Σαντ’ Άντζελο) στη Ρώμη, το Μαυσωλείο του Διοκλητιανού στον Ασπάλαθο / Σπλιτ στην Κροατία, αλλά και το Μαυσωλείο του Μεγάλου Κωνσταντίνου (ναός των Αγίων Αποστόλων) στην Κωνσταντινούπολη.
Αυτή, λοιπόν, η Ροτόντα –που έγινε εκκλησία μερικές δεκαετίες μετά την ανέγερσή της (τον 4ο ή 5ο αι.) και, χίλια χρόνια αργότερα, λειτούργησε ως τζαμί της οθωμανικής Θεσσαλονίκης, μέχρι το 1912, όταν αποδόθηκε ξανά στη χριστιανική λατρεία, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο– υπέστη σοβαρές ζημιές στο σεισμό του 1978. Η μελέτη και αποκατάσταση διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Σταμάτης Χονδρογιάννης, προϊστάμενος της Εφορείας Πόλης Θεσσαλονίκης, έβαλε στόχο να αποδώσει αυτό το μοναδικό μνημείο στην πόλη και στον κόσμο όλο. Και πράγματι, η αναστηλωμένη Ροτόντα εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2015.
Εισερχόμενος ο επισκέπτης ανυψώνεται στην ουράνια σφαίρα κι αν έχει κιάλια μαζί του (ώσπου να μπουν τα ψηφιακά συστήματα) θα απολαύσει από κοντά τα ψηφιδωτά, που διακοσμούν την άνω ζώνη του θολωτού κτίσματος: τα μεγαλοπρεπή κτίσματα και τα θεσπέσια πρόσωπα μέσα στα χρυσοπράσινα φόντα, τα παγώνια και τους κύκνους, τους αγγέλους που βαστούσαν ίσως τον χορό των αποστόλων, τα ιερά βιβλία στα κιβώρια, τους κομψούς κιονίσκους με τα χρυσά κιονόκρανα, τα πορφυρά παραπετάσματα, τα βαρύτιμα ενδύματα των αξιωματούχων (ή μήπως των αγίων;) κι εκείνα τα μάτια, τα μάτια που καθρεφτίζουν την ύψιστη αίγλη, τη μέγιστη δόξα και την άπιαστη ομορφιά ενός ιδεατού σύμπαντος. Αποκτήσαμε ένα από τα σημαντικότερα μνημεία στην οικουμένη. Ένα μνημείο που απαιτεί πολλά από εμάς, για να μας τα επιστρέψει στο πολλαπλάσιο.
