«Ου φροντίς Ιπποκλείδη»
Το ιστορικό αυτής της παροιμιώδους φράσης μας πάει πίσω περίπου 2.600 χρόνια, όταν τύραννος της Σικυώνας ήταν ο Κλεισθένης, ο παππούς του Αθηναίου Κλεισθένη, του πολιτικού που το 507 θεμελίωσε το δημοκρατικό πολίτευμα στην πόλη-κράτος των Αθηναίων.
Ο Σικυώνιος Κλεισθένης, μόλις είδε να νικάει το τέθριππό του στους 52ους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 572 π.Χ., έβαλε έναν κήρυκα να αναγγείλει ότι προτίθεται να παντρέψει τη μοναχοκόρη του την Αγαρίστη με τον άριστο των Ελλήνων κι ότι καλούσε όποιον θεωρούσε τον εαυτό του άξιο να γίνει γαμπρός του να παρουσιαστεί στη Σικυώνα μέσα στις επόμενες 60 ημέρες. Εκεί, οι επίδοξοι μνηστήρες θα έμεναν κοντά του έναν χρόνο, ώσπου να αποφασίσει ο πατέρας σε ποιον θα έδινε τη θυγατέρα του.
Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκε το άνθος της χρυσής νεολαίας από μεγάλο μέρος του ελληνικού κόσμου. Ευτυχώς, ο Ηρόδοτος που διηγείται την ιστορία με κάθε λεπτομέρεια (Βιβλίο 6ο «Ερατώ» 126-130) αναφέρεται σε καθέναν από τους 13 υποψήφιους χωριστά και δίνει πληροφορίες για το γένος του κι έτσι έχουμε μια καλή εικόνα για πολλούς από τους άριστους εκείνης της εποχής.
Αξίζει να τους δούμε κι εμείς, πριν φτάσουμε στον εκλεκτότερο και πλέον άμυαλο, τον γλεντζέ και αναιδή Ιπποκλείδη.
Από τη Μεγάλη Ελλάδα ήρθαν ο Σμινδυρίδης από τη Σύβαρη και ο Δάμασος από τη Σίρη («Ἀπὸ μὲν δὴ Ἰταλίης ἦλθε Σμινδυρίδης ὁ Ἱπποκράτεος Συβαρίτης, ὃς ἐπὶ πλεῖστον δὴ χλιδῆς εἷς ἀνὴρ ἀπίκετο, ἡ δὲ Σύβαρις ἤκμαζε τοῦτον τὸν χρόνον μάλιστα, καὶ Σιρίτης Δάμασος Ἀμύριος τοῦ σοφοῦ λεγομένου παῖς•»). Από την Επίδαμνο (αργότερα Δυρράχιο, στην Αδριατική) ήρθε ο Αμφίμνηστος, ο γιός του Επιστρόφου και από την Αιτωλία ήρθε ο Μάλης, αδελφός εκείνου του ξακουστού Τιτόρμου, που φημιζόταν επειδή ξεπερνούσε σε ρώμη όλους τους Έλληνες κι είχε φτάσει στις εσχατιές της γης των Αιτωλών. Από την υπόλοιπη Πελοπόννησο κατέφθασαν στην ισχυρή Σικυώνα τέσσερις υποψήφιοι. Ο επιφανέστερος ανάμεσά τους ήταν βέβαια ο Λεωκήδης, γιος του Φείδωνος, τυράννου του Άργους. Αυτός ο Φείδων και τι δεν είχε κάνει! Πρώτα καθόρισε τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυσαν για όλους τους Πελοποννήσιους (εισήγαγε δηλαδή τις ρυθμίσεις που ίσχυαν στην Αίγινα) και στη συνέχεια εξεδίωξε βιαίως από την Ολυμπία τους Ηλείους αγωνοθέτες κι ανέλαβε ο ίδιος την οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Άλλο παλικάρι από καλή γενιά ήταν ο Λαφάνης, ο γιος του Ευφορίωνος, ο οποίος, σύμφωνα με τις διηγήσεις των Αρκάδων είχε την τιμή να φιλοξενήσει στο σπίτι του τους Διόσκουρους κι έκτοτε ο τιμημένος οίκος του ήταν ανοικτός σε κάθε άνθρωπο («… Λαφάνης Εὐφορίωνος τοῦ δεξαμένου τε, ὡς λόγος ἐν Ἀρκαδίῃ λέγεται, τοὺς Διοσκούρους οἰκίοισι καὶ ἀπὸ τούτου ξεινοδοκέοντος πάντας ἀνθρώπους.»). Αρκάδας ήταν και ο Αμίαντος, ο γιος του Λυκούργου. Από την Ηλεία ήρθε ο Ονόμαστος, ο γιός του Αγαίου.
Από τον οίκο των Σκοπάδων της Θεσσαλίας ήρθε ο Διακτορίδης ο Κραννώνιος. Από την Ερέτρια («ἀνθεούσης τοῦτον τὸν χρόνον») ήρθε ο Λυσανίας. Από το γένος των Μολοσσών της Ηπείρου ήρθε ο Άκμων. Ήρθαν και δύο γόνοι επιφανών αθηναϊκών οικογενειών. Ο Μεγακλής, ο γιός εκείνου του Αλκμέωνος που είχε επισκεφθεί τον Κροίσο, τον βασιλιά της Λυδίας, και ο Ιπποκλείδης του Τεισάνδρου («πλούτῳ καὶ εἴδεϊ προφέρων Ἀθηναίων»), ο πλουσιότερος και ωραιότερος Αθηναίος, από το γένος των Φυλαϊδών.
Επί έναν ολόκληρο χρόνο, ο Κλεισθένης περνούσε από κόσκινο τον κάθε υποψήφιο. Ζητούσε να μάθει τα πάντα για τη γενιά του, την περιουσία του, τα ανδραγαθήματά του. Οργάνωνε και αγώνες δρόμου και πάλης, όχι μόνο για να περνούν την ώρα τους οι νεαροί αλλά και για να τους δει να συναγωνίζονται. Κυρίως όμως τους παρακολουθούσε στη διάρκεια των συμποσίων. Στα λουκούλλεια τραπεζώματα που παρέθετε πρόσεχε το κάθε τι στη συμπεριφορά τους, γιατί πλουσιόπαιδο δεν σημαίνει και άριστος. Ήξερε από αυτά ο Σικυώνιος τύραννος, που στήριξε την ισχύ του στους μικρούς και μεσαίους καλλιεργητές και καταδίωξε την παλαιά άρχουσα τάξη. Και οι περισσότεροι νεαροί ήταν όχι μόνον πολύ πλούσιοι, αλλά και λάτρεις της χλιδής. Αιώνες αργότερα, ο Αθήναιος, σχολιάζοντας τον έναν από τους γαμπρούς στους Δειπνοσοφιστές (Βιβλίο 12, 58), αναφέρει ότι είχε χίλιους μαγείρους και ορνιθευτές! Αυτά για τον Σμινδυρίδη.
Ξόδεψε, λοιπόν, τεράστια ποσά και πολύ χρόνο ο Κλεισθένης για να βρει τον καταλληλότερο για τη μοναχοκόρη του. Οι δύο Αθηναίοι ήταν οι επικρατέστεροι. Στο τέλος πια είχε καταλήξει στον γοητευτικό Ιπποκλείδη, ο οποίος δεν ήταν μόνον ο πιο ανδρείος αλλά συγγένευε και με το γένος των Κυψελιδών της Κορίνθου.
Κι έφτασε η ώρα του συμποσίου, παραμονή της ημέρας που θα γινόταν η αναγγελία. Εκατό βόδια θυσίασε ο ευτυχής πατέρας κι άρχισαν τα όργανα. Φαντάζεται κανείς τι εδέσματα θα πέρασαν από εκείνες τις πιατέλες, τι κρασιά θα γέμισαν τις κούπες των υποψηφίων και όλων των Σικυωνίων που ήταν καλεσμένοι στο πανηγύρι. Μα καθώς περνούσε η ώρα κι όλοι βάρυναν από το φαγοπότι, ο Ιπποκλείδης, έχοντας πιει τον άμπακο, ζήτησε από τον αυλητή να του παίξει μια χορευτική μελωδία. Χόρευε μόνος του και συνεπαρμένος, ενώ ο μέλλων πεθερός παρακολουθούσε με δυσφορία. Χαμένος στη μέθη του, ο Ιπποκλείδης ζήτησε να του φέρουν ένα τραπέζι. Και μόλις το έφεραν, ανέβηκε πάνω κι άρχισε να χορεύει πρώτα «λακωνικά σχημάτια», ύστερα «αττικά» και στο τέλος .. έβαλε το κεφάλι κάτω, σήκωσε ψηλά τα πόδια του και με πεσμένο τον χιτώνα έκανε άσεμνες χειρονομίες (ο Ηρόδοτος δεν χρειάστηκε να δώσει εξηγήσεις γιατί όλοι καταλάβαιναν ότι ο άσεμνος άνδρας ήταν γυμνός και επιδείκνυε τα αχαμνά του).
Ο Κλεισθένης είχε γίνει έξαλλος, αλλά είχε συγκρατήσει τον θυμό του στη διάρκεια των χορευτικών επιδόσεων. Στην τελευταία επίδειξη όμως εξερράγη και φώναξε: «Ω παι Τεισάνδρου, απόρχησαο γε μεν τον γάμον!» (Ω γιε του Τεισάνδρου, με το χορό σου έχασες τον γάμο). Και ο Ιπποκλείδης του απάντησε: «Ου φροντίς Ιπποκλείδη» (δεν τον νοιάζει τον Ιπποκλείδη).
Το πανηγύρι τελείωσε με την αναγγελία του Κλεισθένη πως θα δώσει τη θυγατέρα του στον άλλο Αθηναίο, τον Μεγακλή. Ευχαρίστησε όλους τους υποψήφιους, τους διαβεβαίωσε ότι αν είχε κι άλλες κόρες θα τους διάλεγε όλους και πριν φύγουν δώρισε στον καθένα ένα αργυρό τάλαντο.
Ίσως να μετάνιωσε ο Ιπποκλείδης, που χάνοντας κάθε μέτρο έχασε και την πολύφερνη νύφη. Τα νιάτα παραφέρονται. Πάντως, πέντε χρόνια αργότερα αυτός έγινε επώνυμος άρχων της πόλεως-κράτους των Αθηναίων (για το 566-565), αυτός φρόντισε για να στηθεί άγαλμα στην Αθηνά Προμάχο και, πάνω από όλα, αυτός καθιέρωσε το θεσμό των Μεγάλων Παναθηναίων, τα οποία εορτάζονταν με εξαιρετική λαμπρότητα κάθε τέσσερα χρόνια στα τέλη Ιουλίου και διαρκούσαν δώδεκα ημέρες.
Όσο για τη θυγατέρα του Κλεισθένη, ύστερα από τον αισχρό χορό του Ιπποκλείδη, η Αγαρίστη παντρεύτηκε τον Μεγακλή από τη γενιά των Αλκμεωνιδών. Ο γιός τους πήρε το όνομα του παππού του («μητροπάτορα» λέει ο Ηρόδοτος τον Κλεισθένη) και δεν είναι άλλος από τον μεταρρυθμιστή-ηγέτη που άλλαξε τη φυλετική δομή του κράτους των Αθηναίων και θέσπισε τη δημοκρατία. Από αυτή τη γενιά κατάγεται και ο Περικλής, ο γιός του Ξανθίππου και της Αγαρίστης, δισέγγονης της κόρης από τη Σικυώνα (Ηρόδοτος, Βιβλίο 6ο «Ερατώ» 131).
Δύσκολο να κρίνει κανείς αν χάρη στην ασέβεια του Ιπποκλείδη, που οξύνθηκε με την αναιδέστατη απάντησή του, ωφελήθηκε εντέλει ή όχι η Αθήνα. Αν δεν είχε ξετρελαθεί από την επιτυχία και τη μέθη του κι είχε πάρει αυτός το κορίτσι, πώς θα είχε εξελιχθεί η Ιστορία; Αλλά, επειδή με τα αν δεν γράφεται η Ιστορία, ας μείνουμε στην παροιμιώδη φράση εκείνης της βραδιάς του 571 π.Χ. «Ου φροντίς Ιπποκλείδη».