Για την περιοδική έκθεση που εγκαινιάζεται στις 5 Ιουνίου στο Μουσείο Σαμπαντζή (στην Κωνσταντινούπολη) θα αναφερθούμε μετά τα μέσα Ιουνίου. Εάν είναι η ίδια που έγινε στο Παρίσι, με τον ακατάληπτο ή παραπλανητικό τίτλο De Byzance à Istanbul (Grand Palais, 10/10/2009-25/01/2010), δηλαδή εάν έχει μεταφερθεί ατόφια, έχουμε πολλά αρνητικά να σημειώσουμε. Κυρίως σε ό,τι αφορά στη μουσειολογική άποψη των Τούρκων και Γάλλων υπευθύνων. Γιατί βαρεθήκαμε να βλέπουμε να σωρεύονται «θησαυροί» φύρδην μίγδην. «Τι μπριλάντια, τι διαμάντια, έλα κόσμε να δεις τα κοσμήματα της καημένης της Θεοδώρας» που διαλαλούσε και ο πλανόδιος με το πανόραμα στα μέσα του περασμένου αιώνα. Και επιπλέον, να αντιλαμβάνεσαι για μία ακόμα φορά ότι η ιστορία, η αρχαιολογία, η ιστορία της τέχνης και τα συναφή δεν μπορούν να γλιτώσουν από τις παραδοσιακές «εθνικές» ή συλλογικές αγκυλώσεις. Στο Παρίσι είδαμε μία Έκθεση για τη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη και την οθωμανική Ιστανμπούλ, όπου η πόλη ήταν σχεδόν άφαντη – όπως και στον τίτλο: το Byzance σήμαινε εντέλει το αρχαίο ελληνικό Βυζάντιον (κι ας ξεκινούσε η έκθεση από τα βάθη της Προϊστορικής εποχής) κι όχι τη Βυζαντινή χιλιετία. Πάντως ο κύριος όγκος των εκθεμάτων (κυρίως από τουρκικά και γαλλικά μουσεία) προερχόταν από τη βυζαντινή πρωτεύουσα. Αυτή την άφαντη ... Στην Πόλη τι θα δούμε; Όπως και να έχει, το Μουσείο Σαμπαντζή είναι ένα υποδειγματικό ίδρυμα, ο κήπος του υπέροχος, η θέα στον Βόσπορο μοναδική.
Μιλώντας για Βυζάντιο και περιοδικές εκθέσεις, το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος είναι ιδανική ευκαιρία για να επισκεφθείτε την Βόννη. Ή τα δύο πρώτα Σαββατοκύριακα του Ιουνίου. «Byzanz, Pracht und Alltag», δηλαδή «Βυζάντιο, Μεγαλοπρέπεια και Καθημερινότητα» είναι ο τίτλος της περιοδικής έκθεσης που θα διαρκέσει έως τις 13/06/2010. Ο τίτλος φανερώνει την διάθεση των οργανωτών για μία διαφορετική προσέγγιση της ιστορικής, κοινωνικής και πολιτιστικής εξέλιξης, μολονότι λείπουν σημαντικές ενότητες – αλλά είναι μάλλον αδύνατον να καλυφθεί πλήρως μία τέτοια οντότητα σε όλη την έκταση του χώρου και του χρόνου. Πολύ προσεκτικά είναι κατασκευασμένοι οι ιστορικοί-διαδραστικοί χάρτες, καθώς και όλο το εκπαιδευτικό υλικό. Τα εκθέματα έρχονται από 17 χώρες αλλά το καθένα ήρθε για κάποιον συγκεκριμένο λόγο και βρήκε τη θέση του στις θεματικές ενότητες. Η νέα μουσειολογική αντίληψη με την οποία έχει δομηθεί η Έκθεση έχει αποδοθεί και στον Κατάλογο (δυστυχώς κυκλοφορεί μόνον στα γερμανικά, Hirmer, RGZM, München 2010). Υπάρχει στη μικρή Βιβλιοθήκη του Πανοράματος.
Εμείς, πάντως, κάναμε μία θαυμάσια βόλτα στην ανοιξιάτικη Λακωνία. Απολαύσαμε τον ολάνθιστο Μυστρά. Ενθουσιαστήκαμε με το εξαιρετικό Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού, του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Θυμηθήκαμε τον αείμνηστο Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο στο σπίτι του στη Μαγούλα, όπου στεγάζεται και η Ελευθέρα Σχολή Φιλοσοφίας «Ο Πλήθων». Επισκεφθήκαμε μία ελαιουργική μονάδα, περπατήσαμε στις αρχαιότητες της Σπάρτης, ξεναγηθήκαμε στο τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο και μιλήσαμε πολύ για τους Διόσκουρους (από πού κατάγεται το φαινόμενο της δυάδας και πώς περνάει στα ζεύγη των Χριστιανών αγίων, κυρίως θεραπευτών και στρατιωτικών;).
Όλα αυτά μέσα σε μία δροσερότατη αλλά μεθυστική ατμόσφαιρα, χάρη στα εσπεριδοειδή και τον χιονισμένο Ταΰγετο. Συμφωνήσαμε να επιστρέφουμε κάθε άνοιξη. Εξάλλου δεν προλάβαμε να πάμε στο Γεράκι, με τις υστεροβυζαντινές εκκλησιές. Υπάρχει και η Μονεμβασία. Να σημειωθεί ότι φέτος την άνοιξη συμπληρώθηκαν οκτακόσια χρόνια από την άνοιξη του 1210, όταν ο Γοδεφρείδος Βιλλαρδουίνος κατέλαβε τη βυζαντινή Λακεδαίμονα (πλην Μονεμβασίας). Κι ακόμα, ότι στις 31 Μαΐου συμπληρώνονται πεντακόσια πενήντα χρόνια από την παράδοση του Μυστρά στον σουλτάνο Μεχμέτ Β΄ τον Πορθητή (31/05/1460). Αλλεπάλληλες αλώσεις, όπως ήδη είπαμε. Κι όμως η Παντάνασσα ήταν γεμάτη γλάστρες.