Πέρασαν κιόλας δέκα χρόνια από τότε που έφυγε ο Νίκος. Ο θαλασσινός και μέγας γνώστης των ξύλινων καραβιών, ο ιδρυτής του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ, του πρώτου φορέα στον τόπο μας με αυτό το αντικείμενο) το 1973, ο έμπειρος οργανωτής υποβρυχίων ανασκαφών, ο άνθρωπος που ώθησε δεκάδες Έλληνες και ξένους επιστήμονες και φοιτητές στην ενασχόληση με τη θάλασσα, τα ναυάγια, τις βυθισμένες πόλεις.
Ο συστηματικός και λεπτολόγος Νίκος, ο ακάματος, ο εμπνευσμένος, ο ορμητικός, που είχε τον τρόπο να συγκεντρώνει εθελοντές για να εργάζονται κάτω από τις σκληρές συνθήκες της θαλάσσιας ανασκαφής και, μάλιστα, της υποβρύχιας. Παράλληλα, μπορούσε να μεταδώσει τον ενθουσιασμό του και σε χορηγούς ώστε να εξευρεθούν όχι μόνο τα απαραίτητα ποσά αλλά και χίλια δυο άλλα πράγματα: από σκάφη μέχρι αντίσκηνα, ακόμα και φαγώσιμα.
Μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες του ΙΕΝΑΕ, το άνοιγμα των δραστηριοτήτων και προβληματισμών του στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, υπήρξε η συνεχής μέριμνα του Νίκου. Και το κορυφαίο επίτευγμα του ΙΕΝΑΕ, το αρχαιότερο γνωστό ναυάγιο στον κόσμο (Δοκός, 2200 π.Χ.), οφείλεται σε αυτή τη χαρισματική προσωπικότητα που είχε την ικανότητα να διευθύνει ομάδες – προσόν σπάνιο για τα καθ’ ημάς. Μα ο Νίκος ήταν τόσο αγαπητός, τόσο ευγενής και χαριτωμένος, τόσο φιλικός, τόσο αφιερωμένος, ώστε να δίνει ο ίδιος το παράδειγμα και να αποτελεί το σημείο αναφοράς για όλους.
Το μοναδικό χιούμορ του Νίκου ήταν το μεγαλύτερο του εφόδιο. Με αυτό έσωσε πάμπολλες φορές τις πιο κρίσιμες καταστάσεις. Με αυτό ξεπεράστηκαν αντιπαραθέσεις, καλύφθηκαν κενά, διατηρήθηκαν φιλίες, προχώρησαν τα μεγάλα σχέδια. Το χιούμορ σε συνδυασμένο πάντα με την καλή διάθεση και την ευγένεια. Και μαζί με το χιούμορ, ο τρόπος να διηγείται ιστορίες. Α! οι ιστορίες. Κυριολεκτικά ανεπανάληπτες. Κι αξέχαστες.
Τώρα που το σκέφτομαι, συνειδητοποιώ πόσο καθοριστική υπήρξε αυτή η πλευρά της προσωπικότητάς του στη ζωή του Πανοράματος. Γιατί ο Νίκος υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Πολιτιστικής Εταιρείας Πανόραμα και διατέλεσε ταμίας του διοικητικού συμβουλίου από το 1985 έως το 2002. Η συνδρομή του σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων μας ήταν εξαιρετικά σημαντική. Αλλά το ομαδικό πνεύμα που μας χαρακτήριζε το οφείλουμε στον Νίκο. Με το γέλιο λύνονταν οι διαφωνίες. Με τα πειράγματα συνερχόμασταν. Με τα ανέκδοτα ξενυχτάγαμε για να φέρουμε σε πέρας μία έκθεση. Κι από το 1987, όταν διαθέσαμε έναν χώρο του Πανοράματος για να στεγαστεί το ΙΕΝΑΕ, ο Νίκος βρισκόταν κάθε μέρα στο Πανόραμα. Στυλοβάτης, συνεκτικός, ευδιάθετος, με έναν καλό λόγο για όλους. Εξαιρετικός οικοδεσπότης.
Δίπλα στο μικρό γραφείο του, στο αίθριο, είχε το φωτογραφικό του στούντιο. Γιατί ο Νίκος ήταν κι εξαιρετικός φωτογράφος, ιδρυτής του Σωματείου Επαγγελματιών Φωτογράφων. Εκεί έγιναν όλες οι φωτογραφήσεις και οι επεξεργασίες για τις πανοραμικές εκδόσεις, τις διαλέξεις, τις εκθέσεις. Όλα περνούσαν από τα χέρια του και χάρη στη δική του σχέση με την τάξη και την τακτοποίηση κατορθώσαμε να οργανώσουμε το πρώτο μας αρχείο. Ο Νίκος κατέγραφε τα πάντα. Συστηματικός, λεπτολόγος και … τραγικά ανορθόγραφος. Ακόμα γελάμε με τις ανορθογραφίες του (για τις οποίες είχε κατασκευάσει ένα ολόκληρο ιδεολόγημα, που το επαναλάμβανε σκασμένος στα γέλια).
Πέρασαν δέκα χρόνια χωρίς τον Νίκο. Το βάρος της απουσίας του διογκώνεται. Μας λείπει αφόρητα. Το μόνο παρήγορο είναι ότι η ανάμνησή του εξακολουθεί να μας εμπνέει και, κατά κάποιον ανείπωτο τρόπο, να μας συνδέει. Οι φίλοι και οι συνεργάτες του διατηρούμε κάτι πολύτιμο μεταξύ μας, έστω κι αν βλεπόμαστε σπάνια.
Μαριάννα Κορομηλά