Με επίκεντρο την άγνωστη Κομμαγηνή (την οποία γνώριζε πολύ καλά ο Καβάφης) και την Άνω Μεσοποταμία, εννέα ραδιοφωνικές εκπομπές ηχογραφημένες το 2005, οι οποίες κινούνται σε έναν πολύ ευρύτερο χώρο, που εκτείνεται σε ολόκληρη την Κεντροανατολική Τουρκία, δηλαδή στα βάθη της Ανατολίας για να καταλήξουν στην Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη της εποχής των Κομνηνών – περνώντας από την Αθήνα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορικής εποχής.
Ελάτε να ταξιδέψετε, λοιπόν, μαζί μας από την πρωτεύουσα του αρχαίου Βασιλείου της Κομμαγηνής και τις όχθες του Άνω Ευφράτη ως τις βιβλιοθήκες των μοναστηριών της βυζαντινής Κωνσταντινουπόλεως και από τη Βασιλεύουσα στη Θεσσαλονίκη της εποχής των Κομνηνών, για να παρακολουθήσουμε τις περιπέτειες της ελληνικής γραμματολογίας.
Ένα ταξίδι δύο χιλιάδων διακοσίων χρόνων, με οδηγούς τον σοφιστή Λουκιανό (από τα παρευφράτια Σαμόσατα) και τον ανώνυμο Βυζαντινό συγγραφέα του «Τιμαρίωνα» (έναν σπουδαίο γιατρό και λόγιο του 12ου αιώνα, που αγάπησε πολύ τα έργα του Λουκιανού, και –γράφοντας τα παθήματα του Τιμαρίωνα–, μας άφησε μια πολυτιμότατη περιγραφή της εορταστικής Θεσσαλονίκης, όταν η βυζαντινή μεγαλούπολη τελούσε τα «Δημήτρια» – το μεγαλύτερο εμπορικό πανηγύρι της Βαλκανικής.
Κι επειδή το εύρος της ελληνικής γραμματολογίας, μέσα από την εξέλιξη των ιδεών και της γλώσσας, ξεπερνάει τις συμβάσεις (χρονικές και γεωπολιτικές), από κοντά θα έχουμε και τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Γιατί χάρη στον Αλεξανδρινό πρωτοακούσαμε κι εμείς για το Βασίλειο της Κομμαγηνής.
Η Κομμαγηνή (ένας εξαιρετικά εντυπωσιακός αρχαιολογικός χώρος, σχεδόν μυθικός) και οι σημαντικές αρχαιότητες που την περιβάλλουν βρίσκονται στον Δήμο Κάχτα / Kahta kaymakamlığı του Νομού Αντίαμαν / Adıyaman ili, της γεωγραφικής Περιφέρειας της Νοτιοανατολικής Ανατολίας / Güneydoğu bölgesi, στον Άνω Ευφράτη. Η κοντινότερη γνωστή πόλη είναι η Μαλάτυα / Malatya (αρχαία και βυζαντινή Μελιτηνή) γύρω στα 250 χλμ δυτικά της Κάχτα. Προς Νότο, η κοντινότερη πόλη είναι η Ούρφα (η παλαιά Έδεσσα της Μεσοποταμίας). Στα όρη του Αντίταυρου. Εκεί θα βρείτε τη Μαλάτυα (πόλη στρατηγικά τοποθετημένη στο σύστημα επικοινωνιών της Μέσης Ανατολής, πόλη στη μεθόριο της ανατολικής Καππαδοκίας και της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας, μία από τις σημαντικότερες βάσεις της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας).
Αν αποφασίσετε να ανοίξτε χάρτη, αναζητείστε την Άγκυρα. Από την Άγκυρα, κατεβείτε νοτιοανατολικά ως την Καισάρεια (Κάισερι). Και από την Καισάρεια κατευθυνθείτε ανατολικά. Περνάτε διάφορα «νταγλάρ», («νταγλάρ» στα τουρκικά σημαίνει βουνό), συναντάτε κορφές πάνω από δύο χιλιάδες μέτρα, και μετά από 350 χιλιόμετρα ορεινής διαδρομής, φτάνεται στο οροπέδιο, το κατάφυτο με βερικοκιές.
Τριακόσια πενήντα χιλιόμετρα απέχει η Μαλάτυα από την Καισάρεια, ενώ από την Άγκυρα, η πόλη του βερίκοκου απέχει 680 χιλιόμετρα. Τόσο ανατολικά θα βρεθούμε, λοιπόν, κι ακόμα ανατολικότερα, γιατί τα Σαμόσατα, πρωτεύουσα του αρχαίου Βασιλείου της Κομμαγηνής, απέχουν άλλα 300 χιλιόμετρα από τη Μελιτηνή-Μαλάτυα. Εμείς χρησιμοποιούμε τη Μαλάτυα απλώς σαν σημείο αναφοράς, για να τοποθετηθούμε στον χάρτη, και να παρακολουθήσουμε τη διαδρομή του Άνω Ευφράτη.
Φουράτ ονομάζεται ο μέγας αυτός ποταμός στα αραβικά, αλλά και στα τουρκικά. Με αυτό του το όνομα θα δείτε τον Ευφράτη να περνά από τα ανατολικά της παλαιάς Μελιτηνής (όπου έγινε κι ένα από τα μεγάλα φράγματα, με τα οποία άλλαξε η όψη της ανατολικής Τουρκίας, τα τελευταία είκοσι χρόνια). Κι από εκεί, το ποτάμι περνάει ανάμεσα από θηριώδη βουνά, για να κατευθυνθεί προς τα καταποντισμένα Σαμόσατα (Σαμσάτ στα τουρκικά) και να συνεχίσει την πορεία του προς το Ζεύγμα και τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία.
>>>>>>>> Για να ακούσετε όλες τις εκπομπές, μην παραλείψετε να βάλετε τον κωδικό σας μπαίνοντας στο Αρχείο του Πανοράματος. Αν δεν είστε συνδρομητές, μπορείτε να ακούσετε την πρώτη και την πέμπτη εκπομπή (αλλά αν βρείτε ενδιαφέρουσα την πλοήγηση στο ΑΠΑΝ, μπορείτε να γίνετε και εσείς συνδρομητές, θα τα βρείτε όλα στο Γίνε Συνδρομητής –και το κόστος είναι καθαρά συμβολικό: 15 ευρώ, ενώ για νέους ως είκοσι εννέα χρονών και για εκπαιδευτικούς εν ενεργεία είναι 8 ευρώ, αλλά πιστεύουμε σε αυτή την εντελώς τυπική συνδρομή, γιατί αλλιώς ο πολιτισμός δεν μοιάζει να έχει πραγματική ανταπόκριση, εκτός αν είναι κρατικοδίαιτος). Στον Άνω Ευφράτη, λοιπόν. Με τον Λουκιανό, τον Καβάφη και τους Περσοέλληνες πρίγκιπες της βαθιάς Ανατολής. Οι εκπομπές είναι από τη σειρά «Ταξιδεύοντας στον χώρο και τον χρόνο» μια παραγωγή της Μαριάννας Κορομηλά από εκείνα τα παλαιά χρόνια ...
Τι γνωρίζουμε, αλήθεια, για τη σχέση της Κομμαγηνής με το Μνημείο του Φιλοπάππου;