ΑΠΑΝ - Πολιτιστική Εταιρία ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης

Πρόκειται για αριστουργηματικό μνημείο παγκόσμιας εμβέλειας. Αντικατοπτρίζει την αυτοκρατορική ιδεολογία ενός κράτους που άρχιζε από τη Βόρειο Αγγλία κι έφτανε μέχρι το Καύκασο, τον Ευφράτη, την Ερυθρά Θάλασσα και τα όρη του Άτλαντα. Χρονολογείται σε μία από τις πιο κρίσιμες όσο και γοητευτικές περιόδους της πανανθρώπινης ιστορίας: στη μετάβαση από την αρχαιότητα στον εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας των τριών ηπείρων (4ος-5ος αι.). Χρησιμοποιεί τα πρότυπα της ελληνιστικής τέχνης σε όλη την ψηφιδωτή διακόσμηση, ενώ το κυκλικό σχήμα του μνημείου (διάμετρος 24,50 μ, ύψος 30 μ) παραπέμπει σε όλα τα ιερά κτίσματα κυκλικού σχήματος: από τη Θόλο των Δελφών στο Ιερό της Αθηνάς Προναίας (του 380 π.Χ.), την Θόλο της Επιδαύρου (ένα άρτιο αστρονομικό μνημείο μέσα στο Ιερό) και το Φιλιππείο της Ολυμπίας (ναός εντός του ιερού χώρου της Άλτεως, η κατασκευή του οποίου άρχισε από τον Φίλιππο Β΄, μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας, το 338, και ολοκληρώθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο) μέχρι το αδριάνειο Πάνθεον, καθώς και το μαυσωλείο του Αδριανού (Καστέλ Σαντ’ Άντζελο) στη Ρώμη, το Μαυσωλείο του Διοκλητιανού στον Ασπάλαθο / Σπλιτ στην Κροατία, αλλά και το Μαυσωλείο του Μεγάλου Κωνσταντίνου (ναός των Αγίων Αποστόλων) στην Κωνσταντινούπολη.

Αυτή, λοιπόν, η Ροτόντα –που έγινε εκκλησία μερικές δεκαετίες μετά την ανέγερσή της (τον 4ο ή 5ο αι.) και, χίλια χρόνια αργότερα, λειτούργησε ως τζαμί της οθωμανικής Θεσσαλονίκης, μέχρι το 1912, όταν αποδόθηκε ξανά στη χριστιανική λατρεία, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο– υπέστη σοβαρές ζημιές στο σεισμό του 1978. Η μελέτη και αποκατάσταση διήρκεσε τέσσερις δεκαετίες. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Σταμάτης Χονδρογιάννης, προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, έβαλε στόχο να αποδώσει αυτό το μοναδικό μνημείο στην πόλη και στον κόσμο όλο. Και πράγματι, η Ροτόντα άνοιξε πριν από εκατό ημέρες. Το μνημείο είναι ανοικτό καθημερινά από το πρωί ως αργά το απόγευμα. Εισερχόμενος ο επισκέπτης ανυψώνεται στην ουράνια σφαίρα κι αν έχει κιάλια μαζί του (ώσπου να μπουν τα ψηφιακά συστήματα) θα απολαύσει από κοντά τα ψηφιδωτά, που διακοσμούν την άνω ζώνη του θολωτού κτίσματος: τα μεγαλοπρεπή κτίσματα και τα θεσπέσια πρόσωπα μέσα στα χρυσοπράσινα φόντα, τα παγώνια και τους κύκνους, τους αγγέλους που βαστούσαν ίσως τον χορό των αποστόλων, τα ιερά βιβλία στα κιβώρια, τους κομψούς κιονίσκους με τα χρυσά κιονόκρανα, τα πορφυρά παραπετάσματα, τα βαρύτιμα ενδύματα των αξιωματούχων (ή μήπως των αγίων;) κι εκείνα τα μάτια, τα μάτια που καθρεφτίζουν την ύψιστη αίγλη, τη μέγιστη δόξα και την άπιαστη ομορφιά ενός ιδεατού σύμπαντος.

Βάλτε εξάπαντος τη Θεσσαλονίκη στο πρόγραμμά σας. Τώρα το Πάσχα ή κάποιο Σαββατοκύριακο. Αλλά προσοχή: η είσοδος του αρχαιολογικού μνημείου δεν είναι αυτή που αντικρίζει την Καμάρα και τον Θερμαϊκό στο βάθος. Αυτή ήταν η αρχική είσοδος. Η νεότερη βρίσκεται στα δυτικά, θα πρέπει δηλαδή να στρίψετε αριστερά και να κάνετε 30-40 βήματα για να φτάσετε ως το εκδοτήριο των εισιτηρίων. Το σημειώνουμε, επειδή κάποιοι φίλοι από την Αθήνα μας ειδοποίησαν ότι το περασμένο Σαββατοκύριακο η Ροτόντα ήταν κλειστή. Ίσως δεν βρήκαν κάποιο να ρωτήσουν κι έφυγαν απογοητευμένοι. Αλλά η Ροτόντα ήταν ανοιχτή και υποδέχτηκε περισσότερους από χίλιους διακόσιους επισκέπτες. Α! Μην παραλείψετε να έχετε μαζί σας κιάλια. Η είσοδος κοστίζει 2 ευρώ (!) και η φωτογράφηση επιτρέπεται.

Θα επανέλθουμε. Η Ροτόντα απαιτεί πολλά από εμάς. Κι όσο περισσότερο τη μελετάς, τόσο περισσότερα κερδίζεις όταν την επισκεφθείς. Αποκτήσαμε ένα από τα σημαντικότερα μνημεία στην οικουμένη.

>>> Σας συνδέουμε με δύο βίντεο, για μια πρώτη επαφή (αν εξαιρέσει κανείς τη μουσική επένδυση, τα παρακολουθεί με ενδιαφέρον):