Το τραίνο («το τομοτρίτς») που έφτιαξε μια ολόκληρη πόλη στο ΒΑ Αιγαίο
Η Αλεξανδρούπολη, το παλαιό Δεδέαγατς, «που μέχρι το 1872 ήταν μια ελάχιστη κουκίδα στον χάρτη», άρχισε να αναπτύσσεται όταν συνδέθηκε σιδηροδρομικά με την Αδριανούπολη (Εντίρνε) την πρωτεύουσα της οθωμανικής Θράκης και μία από τις μεγαλύτερες πόλεις των ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκεί βρισκόταν ο τελευταίος μεγάλος σταθμός του περίφημου διευρωπαϊκού τραίνου που κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη. Από αυτόν τον κόμβο ξεκίνησε η γραμμή για να συνδέσει την πλούσια βαλκανική ενδοχώρα με το Αιγαίο. Λόγω της γεωμορφολογίας, η ανατολική πλευρά του ποταμού Έβρου ήταν ακατάλληλη για σιδηροδρομική γραμμή. Εξάλλου, η Αίνος (Ενέζ) η πολιτεία με τα δυο λιμάνια, ένα στον Έβρο κι ένα στο Αιγαίο, βούλιαζε από καιρό στα βαλτονέρια του εβρίτικου Δέλτα και, λόγω προσχώσεων, απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από την ακτογραμμή του Αιγαίου. Μόνον η δυτική πλευρά του Έβρου προσέφερε σταθερό έδαφος για την κατασκευή της γραμμής, που ακολούθησε από κοντά την όχθη του ποταμού. Έτσι, η κατάληξη του τραίνου, το ταπεινό Δεδέαγατς, οφείλει την ανάδειξή του σε αστικό κέντρο σε έναν τερματικό σταθμό τραίνου. Ίσως, μάλιστα, αυτός ο Γαλλικός Σταθμός να είναι το παλαιότερο κτήριο της Αλεξανδρούπολης.
«Το Δεδεαγάτσιον, έρημος το πριν παραλία, κατέστη γνωστόν αφ’ ης οι μελετήσαντες και αναλαβόντες την κατασκευήν των σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Τουρκίας απεφάσισαν να κατασκευάσωσιν εν αυτώ την κεφαλήν των θρακικών και βουλγαρικών σιδηροδρόμων… Οι εγκατεστημένοι εν Δεδεαγατσίω Έλληνες υπήκοοι, εισίν περί τους πεντήκοντα, διάφορα μετερχόμενοι επαγγέλματα… Συνέστησαν δε νυν αδελφότητα όπως φροντίση ου μόνον περί οικοδομής και συντηρήσεως ορθοδόξου εκκλησίας, αλλά και όπως υποστηρίξη τα ελληνικά σχολεία των γειτνιαζόντων χωρίων».
Χάρη στην ύπαρξη του τραίνου συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, Έλληνες και ξένοι, ιδρύθηκαν υποπροξενεία, άρχισε η μετανάστευση των Αινιτών, που πέρασαν το Δέλτα και ήρθαν να εγκατασταθούν στην άλλη πλευρά, πριν υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν και οι υπόλοιποι Αινίτες τη λιμανούπολη το 1922, κι εντέλει εδώ ξανάφτιαξαν τη ζωή τους οι Θρακιώτες πρόσφυγες που ήρθαν από την Αδριανούπολη και το Καραγάτς (το εξευρωπαϊσμένο αδριανουπολίτικο προάστιο, που είχε δημιουργηθεί και αυτό όταν χτίστηκε ο μεγάλος σταθμός-κόμβος), αλλά κι από άλλα μέρη της Αν. Θράκης, καθώς και της Καππαδοκίας και του Πόντου.
Οι μικρές και οι μεγάλες ιστορίες, η εμπορική και λιμενική ανάπτυξη, οι αμαξάδες και τα κάρα, η αστική ζωή, τα εκατοντάδες περιστατικά που διηγούνται οι παλαιότεροι και οι εκατοντάδες φωτογραφίες, όλα επικεντρώνονταν επί δεκαετίες στο συγκρότημα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ίδια την πόλη και την εξέλιξή της και ονομάζεται ο «Γαλλικός Σταθμός».
Τώρα όμως, ο Δήμος Αλεξανδρουπόλεως σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει ξανά το ιστορικό συγκρότημα. Να κάνει τις απαραίτητες παρεμβάσεις και να μεταφέρει εδώ τον τερματικό σταθμό του ΚΤΕΛ. Ευαισθητοποιημένοι Αλεξανδρουπολίτες έχουν ξεσηκωθεί, πιστεύοντας ότι ναι μεν χρειάζεται ένας νέος σταθμός για το ΚΤΕΛ, αλλά ότι πρέπει εξάπαντος να διατηρηθεί ο Γαλλικός Σταθμός όπως ήταν. Οι φίλοι του Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης», μια ομάδα που συστάθηκε ταχύτατα κι άνοιξε ένα facebook, επιθυμούν να διασωθεί, 
όχι μόνο ως κέλυφος, αλλά ως ιστορικός χώρος συλλογικής μνήμης. «Θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ιστορικό τόπο απόδοσης τιμών σε όσους εγκαταστάθηκαν σε αυτή την πόλη και κόπιασαν για να τη δημιουργήσουν» λέει ο Γιάννης Κουκμάς. «Είναι η καλύτερη δυνατή ευκαιρία, ώστε ο χώρος που αποτελείται από 7 κτήρια, να αποτελέσει ένα συγκρότημα με άλλη χρήση από αυτή για την οποία προορίζεται… Ας σκεφτούμε ποια και πόσα τοπόσημα έχουν απομείνει σε αυτή την πόλη… Οι περισσότεροι κάτοικοι της Αλεξανδρούπολης είναι απόγονοι των ανθρώπων που δούλεψαν ή δουλεύουν στο σιδηρόδρομο, που ζούσαν και εργάζονταν γύρω από αυτή την περιοχή».
Η δραστήρια ομάδα, που αύξησε εντυπωσιακά τα μέλη της μέσα σε λίγες εβδομάδες, έχει ήδη δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον ρεύμα στην Αλεξανδρούπολη, ενώ έχει κινητοποιήσει και πάρα πολλούς Αλεξανδρουπολίτες απανταχού. Όλοι έχουν αναμνήσεις από αυτόν τον πυρήνα της πόλης τους. Και ξαφνικά, ο Γαλλικός Σταθμός έγινε ξανά το «κέντρο» της Αλεξανδρούπολης. Δεκάδες άνθρωποι ανεβάζουν φωτ και γράφουν ιστορίες στο ΦΒ. Καθημερινά διαβάζουμε χρονογραφήματα και μαθαίνουμε ιστορίες από αυτές που ξεχνιούνται καθώς φεύγουν εκείνοι που τις διηγούνται, αλλά κι εκείνοι που τις άκουγαν. Είναι η ακατάγραφη ιστορία που ξεπήδησε από τα μπαούλα. Οι οικογενειακές μνήμες. Οι ατέλειωτες ώρες δουλειάς των βιοπαλαιστών. Οι πίκρες και οι ελπίδες των προσφύγων. Τα εμπορικά 
λισβερίσια των επιχειρηματιών. Η σύνδεση με τη Φιλιππούπολη (Πλόβντιβ), τη Σόφια, το Σαράγιεβο, τη Βιέννη. Η φοβερή περίοδος της Κατοχής (πρώτα της Βουλγαρικής, αργότερα της Γερμανικής). Τα παιχνίδια των πιτσιρικάδων και οι ρομαντικές βόλτες των ερωτευμένων. Ο αποχαιρετισμός των μεταναστών. Πολύ σημαντική είναι και η υπόμνηση ότι ο κομβικός σταθμός της Αδριανούπολης, στο Καραγάτς, έχει μετατραπεί προ καιρού σε μουσείο-τμήμα του τουρκικού Πανεπιστημίου Θράκης (Trakya Üniversitesi).
Η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα στηρίζει με ενθουσιασμό την κίνηση. Όχι μόνο γιατί πρέπει να διασωθεί ο Γαλλικός Σταθμός και να αναπτυχθεί όπως του αξίζει, αλλά επειδή όλα δείχνουν ότι το τραίνο ρίχνει και πάλι κάρβουνο στις αποθήκες της μνήμης και μια ολόκληρη πόλη στρέφεται προς την ιστορία της, διεκδικώντας μια ουσιαστική σχέση με το βιωμένο περιβάλλον και την ίδια της την ύπαρξη. Περιττό να πούμε ότι όλη αυτή η υπόθεση, που προωθεί και την καταγραφή των «Οικογενειακών Ιστοριών», δεν αφορά αποκλειστικά την Αλεξανδρούπολη. Από πολλές πλευρές φαίνεται ότι διαμορφώνεται ένα κίνημα πολιτών που αρχίζουν να ενδιαφέρονται για το κοντινό παρελθόν και τα λησμονημένα μνημεία του.
>>>> Στο pdf που δημοσιεύουμε, θα βρείτε ένα εικονογραφημένο ιστορικό του τραίνου και του σταθμού. Τιτλοφορείται: «Αλεξανδρούπολη: Εν αρχή ην.. ο σιδηρόδρομος» και πρόκειται για την έρευνα μαθητών και εκπαιδευτικών του 3ου Γυμνάσιου Αλεξανδρούπολης που έγινε το 2009-2010. Υπεύθυνοι: ο Δημήτρης Κίτσος, η Ζαφειρία Κουκίου και η Φωτεινή Κυριακοπούλου.
>>>>>>>>>>>>>>> Οι φωτ είναι όλες από το facebook: Οι φίλοι του Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης
Φωτ 1. Ο παλαιός Σταθμός (λεπτομέρεια). Την ανέβασε ο Άγγελος Καρδαμίλας
Φωτ 2. Στον Σταθμό Αλεξανδρούπολης το 1917: Βούλγαροι μπροστά σε διαλυμένη ατμομηχανή (έχει τρύπες από βλήματα). Την ανέβασε η Ελένη Σκάβδη, ένθερμη φίλη του Γαλλικού Σταθμού
Φωτ 3. Μία από τις φωτογραφίες του Πλάτωνα-Ορέστη Σεραφειμίδη (Αλεξανδρούπολη 2010) που πλαισίωσαν την έκδοση «Ημερολόγιο 2011-Οι ωραίες μέρες», που κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης. Την ανέβασε η Ελένη Σκάβδη
Φωτ 4: 23 Μαρτίου 1949, ημέρα εργασίας. «Το ιδιόγραφο σχόλιο στη φωτ είναι του πατέρα μου, Γιάννη Κολιόπουλου, που ήταν σταθμάρχης τότε, στα ταραγμένα χρόνια του εμφυλίου, που στα μέρη μας ήταν ιδιαίτερα σκληρός και κράτησε περισσότερο απ ό,τι στην υπόλοιπη χώρα.. Μπροστά στον εμβληματικό Γαλλικό σταθμό, όλο το προσωπικό της Γαλλοελληνικής Εταιρείας (ΣΓΕ τότε, Σιδηρόδρομοι Γάλλο - Ελληνικής Εταιρείας). Στο κέντρο της φωτ οι σταθμάρχες Σταματιάδης αριστερά και Κολιόπουλος δεξιά, με τα κόκκινα πηλίκια...». Φωτογραφία από το αρχείο του Γιώργου Κολιόπουλου «για την κιβωτό μνήμης της ομάδας μας!» γράφει στο ΦΒ: Φίλοι του Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης
Φωτ 5. Η φωτ του Θεοδόση Γιαννακίδη είναι από τη συλλογή «Αλεξανδρούπολη, Space in Limbo»
Φωτ 6. Διαμαντής Αθανασίου, ο πατέρας μου. Την ανέβασε ο Μιχαήλ Αθανασίου
Φωτ 7. «Το τομοτρίτς!!!!». Σταθμάρχης ο Κλήμης Παπαδόπουλος. Την ανέβασε ο Κ. Παπακωνσταντίνου
