Μια έκθεση για την Τροία και η διαμαρτυρία
για τις χορηγικές επιλογές του Βρετανικού Μουσείου
Η πρόσληψη της ελληνικής αρχαιότητας στη διάρκεια των χιλιετιών και σε διαφορετικές εποχές, διαφορετικά περιβάλλοντα, διαφορετικούς κώδικες, διαφορετικές συνθήκες, έχει πάντα πάρα πολύ ενδιαφέρον. Δεν είναι μόνο το δικό τους μάτι, σε κάθε περίπτωση, αλλά και το δικό μας –δηλαδή πώς κρίνουμε αυτούς που μας βλέπουν. Αν, βεβαίως, βλέπουν εμάς. Εξάλλου, σε αυτούς που «μας» βλέπουν, πρέπει να περιλάβει κάποιος αντικειμενικός παρατηρητής κι εμάς τους ίδιους, τους απογόνους. Πώς προσλαμβάνουμε τον κόσμο των μακρινών προγόνων, σε διαφορετικές εποχές και κάτω από διαφορετικές κάθε φορά συνθήκες; Πώς εξελίσσεται αυτό το βλέμμα, η θεώρηση, η ματιά, η κατανόηση, η εκμετάλλευση;
Από αυτή την άποψη, η περιοδική έκθεση που οργάνωσε το Βρετανικό Μουσείο με θέμα «Τροία: Μύθος και Πραγματικότητα» (Troy: Myth and Reality) αναζωπυρώνει για πολλοστή φορά τις συζητήσεις. Οι κριτικές που διαβάσαμε στις βρετανικές εφημερίδες ήταν καλές, όχι διθυραμβικές. Η βαθμολογία ήταν τέσσερα στα πέντε αστέρια. Θα την αναφέραμε ούτως ή άλλως την έκθεση και λόγω του θέματος, η Τροία εμφανίζεται ξανά ύστερα από κάμποσα χρόνια, αλλά και λόγω του κόστους: οι 20 λίρες (22 τα Σαββατοκύριακα) για την είσοδο είναι πάρα πολλά χρήματα. Αλλά να που ξαφνικά η έκθεση απασχόλησε ξανά τις εφημερίδες, οι οποίες τις αφιέρωσαν μεγαλύτερη έκταση μόλις προχτές, δηλαδή 11 εβδομάδες μετά τα εγκαίνια (που έγιναν στις 21/11/2019) και μόλις 4 εβδομάδες πριν κλείσει. Τι συνέβη;
Μία μεγάλη ομάδα οικολόγων ακτιβιστών κατέλαβε την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου το προαύλιο του Βρετανικούκαι ορισμένες αίθουσες για να διαμαρτυρηθεί επειδή το Μουσείο είχε δεχτεί ως χορηγό της Έκθεσης την πετρελαϊκή εταιρεία BP. Οι διαμαρτυρόμενοι είχαν κατασκευάσεικι έναν Δούρειο Ίππο. Τον έβαλαν στην αυλή και στην κοιλιά του ξενύχτησαν δύο φρουροί για να μην τον μετακινήσει το Μουσείο. Τον ήθελαν εκεί για την επόμενη ημέρα. Και πράγματι, το Σάββατο, κατέφθασαν γύρω στα 1.500 άτομα. Κάποιοι ντυμένοι αρχαίοι Έλληνες (όπως τους πλάθει καθένας με τη φαντασία του ή μας τους ξεφούρνισε η Τσινετσιτά και το Χόλλυγουντ). Το αίτημα είναι να κόψει τους δεσμούς του με την BP αυτός ο τόσο σημαντικός πολιτιστικός φορέας. Οι καταγγελίες σε βάρος της εταιρείας ήταν πολλές. Η κλιματική αλλαγή έχει γίνει πλέον το κύριο θέμα της παγκόσμιας αγωνίας. «Ονειρευόμαστε έναν κόσμο στον οποίο το Βρετανικό Μουσείο δεν θα συνεργάζεται και δεν θα προβάλλει τους υπαίτιους της κλιματικής κρίσης, αλλά θα ταχθεί στο πλευρό όσων αγωνίζονται για κλιματική δικαιοσύνη» έγραφε ένα πανό, συνοψίζοντας τον λόγο της διαμαρτυρίας. Γράφτηκε, δίχως να είναι απόλυτα σαφές προς το παρόν, ότι οι επικεφαλής της πρωτοεμφανιζόμενης κίνησης ανήκουν σε μία θεατρική ομάδα που τιτλοφορείται «BP ornot BP» (ο Σαίξπηρ θα τους ακολουθεί πάντα).
Η εφημερίδα «The Guardian», απ’ όπου αντλήσαμε τις πληροφορίες, κλείνει το εκτενές άρθρο της με την πληροφορία ότι τον περασμένο Οκτώβριο η Βασιλική Σαιξπηρική Εταιρεία (Royal Shakespeare Company) αναγκάστηκε να διακόψει τη χορηγική συνεργασία που είχε με την ίδια πετρελαϊκή εταιρεία, ύστερα από έντονη διαμαρτυρία ηθοποιών, κοινού και περιβαλλοντολόγων.
Ήταν αναπόφευκτο η πάντα επίκαιρη Τροία και ο μύθος της –με άλλα λόγια η έναρξη της ιστορίας του δυτικού κόσμου– να βρεθεί και πάλι στο επίκεντρο της δημοσιότητας με αφορμή το πιο καυτό θέμα των καιρών μας. Και ο Δούρειος Ίππος με όλους τους συμβολισμούς του.
Πάντα επίκαιρη και ερεθιστική και η Ωραία Ελένη, χιλιοτραγουδισμένη, χιλιοζωγραφισμένη, χιλιοκαταραμένη και χιλιοποθητή, η γυναίκα με τα χίλια πρόσωπα που μας ακολουθούν και μας κυνηγάνε (ποιος μπορεί να ξεχάσει την Ειρήνη Παπά του μάγου Μιχάλη Κακογιάννη;). Ενώ ο Σερ Έντουαρντ Πόυντερ (Sir Edward John Poynter, 1836-1919), τη ζωγράφισε σαν αθώα παιδούλα, θεωρώντας ότι αυτά τα μεγάλα γαλαζοπράσινα μάτια (φωτ 3) θα ξάναβαν περισσότερο το ευυπόληπτο κοινό της Βικτωριανής εποχής, σε αντίθεση με όλα τα άλλα τα άκρως διεγερτικά θέματα που ζωγράφιζε με πρόσχημα την ελληνική μυθολογία. Δεκάδες ολόγυμνες Αφροδίτες και Νύμφες, μα και ολόγυμνους έφηβους και νέους άντρες (ερεθιστικότατος ο Ενδυμίων του), αλλά η Ελένη: ντυμένη και απορημένη σαν αποπλανημένη.
>>> Και δυο πρακτικές πληροφορίες. Η Έκθεση θα διαρκέσει ως τις 8 Μαρτίου του 2020. Κυκλοφορεί ο Κατάλογος.
ΦΩΤ 1. Περιοδική έκθεση στο Βρετανικό: Η αίθουσα της Τροίας του Σλήμαν (από την εφημερίδα «The Guardian», 22/11/2019, την επομένη των εγκαινίων)
ΦΩΤ 2. Διαμαρτυρία στο προαύλιο του Βρετανικού Μουσείου (φωτ από την ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας «The Guardian» 8/2/2020)
ΦΩΤ 3. «Ελένη», 1887. Έργο του Σερ Έντουαρντ Πόυντερ στη Βασιλική Συλλογή. Ο Sir Edward Poynter υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοκλασικής ζωγραφικής στην Αγγλία. Η φωτ είναι από δημοσίευση του Βρετανικού Μουσείου με αφορμή την έκθεση «Τροία: Μύθος και Πραγματικότητα» (21/11/2019-8/3/2020)