ΑΠΑΝ - Πολιτιστική Εταιρία ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Ένα μοναδικό βίντεο για τα Φαγιούμ,
μια παρακαταθήκη ανθρώπινης επικοινωνίας με το απώτατο
παρελθόν, μια κιβωτός ζωγραφικής εμπειρίας

Τα καταφέραμε! Η παρουσίαση των Φαγιούμ, που έκανε η Ευφροσύνη Δοξιάδη στο Πανόραμα τον Ιανουάριο του 2020, βιντεοσκοπήθηκε από την Ψηφιακή Τράπεζα Διαλέξεων του Ιδρύματος Μποδοσάκη, blod.gr (Bodosakis Lectures on Demand) και ιδού! Το βίντεο, μετά από ορισμένες περικοπές, έχει διάρκεια 2 ώρες και 13 λεπτά. Μπορείτε να το δείτε σε δύο ή και τρεις δόσεις και, βεβαίως, να το ξαναδείτε όποτε θέλετε –τώρα, μάλιστα, που αναγκαστικά μένουμε σπίτι κι είναι ευκαιρία να συμφιλιωθούμε ξανά με τον χώρο μας. Αλλά αυτό το βίντεο δεν είναι κάτι περιστασιακό και εφήμερο.
Είναι μεγάλη χαρά να μπορούμε να μοιραστούμε μαζί σας αυτή τη μοναδική απόλαυση, αλλά κι εμείς να ξαναζήσουμε αυτή την εμπειρία που, εκτός των άλλων, μας ταξίδεψε στα 30.000 χρώματα και τις αποχρώσεις τους, έναν απίστευτο πλούτο τον οποίο είχε κατορθώσει να εντοπίσει ο Γιάννης Τσαρούχης. Και τα υλικά. Και τη μείξη τους. Και τη γνώση χιλιετιών. Και την ανθρώπινη ανάσα. Ευχαριστούμε την κυρία Δοξιάδη, ευχαριστούμε το Ίδρυμα Μποδοσάκη.

Μία μοναδική προσωπογραφία της Μέσης και Άνω Αιγύπτου (μακριά από την υγρασία του νειλοτικού Δέλτα και της Μεσογείου) τον καιρό του Αυγούστου, του Τραϊανού και του Αδριανού, των Αντωνίνων, των Σεβήρων, της Αναρχίας του 3ου αιώνα, και του Διοκλητιανού.
Αιγύπτιοι, Έλληνες, Ελληνοαιγύπτιοι, Λίβυοι, Σύριοι κι άλλοι Μεσανατολίτες, Ρωμαίοι, οπαδοί όλων των θρησκειών και θρησκευμάτων της Αυτοκρατορικής περιόδου στη χώρα του Νείλου, καθώς και Εβραίοι και Πρωτοχριστιανοί ή και ορισμένοι που, σε αυτή τη μεταβατική εποχή, βρίσκονται στο στάδιο της υιοθεσίας των διδαγμάτων της νέας θρησκείας, αποτυπώθηκαν σε αυτά τα πορτραίτα. Δεκάδες καλλιτέχνες, οι οποίοι, έχοντας τις καταβολές τους στην αρχαία ελληνική ζωγραφική, συνδέουν την ελληνιστική παράδοση με την πρώιμη χριστιανική τέχνη και θεωρούνται προάγγελοι της βυζαντινής αγιογραφικής τέχνης.
Τα πάντα εξαρτώνται από τη γνώση του ζωγράφου. Κυρίως από την εμπειρία του και από την αφοσίωση στην τέχνη του. 
Γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για την ταυτότητα των εικονιζομένων προσώπων όσο και των καλλιτεχνών που τα «εποίησαν».
Ανώνυμοι καλλιτέχνες, λοιπόν, άγνωστα αλλά τόσο οικεία πρόσωπα, ένας απέραντος ζωγραφικός και ανθρωπολογικός θησαυρός που παρέμεινε θαμμένος στους στεγνούς τάφους των αιγυπτιακών νεκροπόλεων, σε βάθος δύο περίπου μέτρων. Η κιβωτός των ανθρώπων της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου.
Όλες αυτές οι νεκρικές εικόνες, που έγιναν με την τεχνική της εγκαυστικής οι περισσότερες, σώθηκαν χάρη στο μοναδικά ξερό κλίμα της αιγυπτιακής ερήμου, εκεί όπου η ετήσια πτώση της βροχής δεν ξεπερνά τα δέκα εκατοστά.
«Η αρχαιοελληνική τετραχρωμία: άσπρο, ώχρα, ερυθρό, μαύρο, είναι η βάση όλης της χρωματικής κλίμακας» μας είπε η Ευφροσύνη Δοξιάδη κι αναφέρθηκε όχι μόνο στον δάσκαλό της, τον Τσαρούχη, αλλά και στον ζωγράφο Αλέκο Λεβίδη, που έχει μελετήσει τον κόσμο των χρωμάτων, των υλικών και των αναμείξεων.


Η ζωγράφος και συγγραφέας Ευφροσύνη Δοξιάδη έχει αφιερώσει ένα μεγάλο κομμάτι της δημιουργικής της διαδρομής στη μελέτη των πορτραίτων του Φαγιούμ. Αυτές τις απαράμιλλης τέχνης και εκφραστικότητας νεκρικές προσωπογραφίες που ζωγραφίστηκαν κατά τους τρεις πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες από απόγονους και συνεχιστές των καλλιτεχνών της Αλεξανδρινής Σχολής.
Καρπός της συστηματικής ενασχόλησης της Ευφροσύνης Δοξιάδη μ’ αυτά τα μοναδικά δείγματα αρχαίας ζωγραφικής, που ξεπερνούν τα χίλια, υπήρξε το εξαιρετικό βιβλίο της για τα πορτραίτα του Φαγιούμ, που αποτελεί προϊόν βαθειάς γνώσης αλλά και σημείο αναφοράς διεθνώς, καθώς συνδυάζει μοναδικά την αισθητική με την επιστημονική προσέγγιση του θέματος. Κυκλοφόρησε το 1995 πρώτα στα αγγλικά: Euphrosyne Doxiadis, The Mysterious Fayum Portraits (εκδόσεις Thames and Hudson) με εξαιρετικές φωτογραφίες. Την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε και ελληνικά: Ευφροσύνη Δοξιάδη, Τα πορτρέτα του Φαγιούμ (εκδόσεις Αδάμ, Αθήνα 1996). Αλλά τόσο οι ξενόγλωσσες όσο και ελληνική έκδοση έχουν προ καιρού εξαντληθεί.
Η ομότιτλη διάλεξή της, που διοργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα στις αρχές του 2020 και βιντεοσκόπησε το BLOD, μας δίνει την ευκαιρία της γνωριμίας με τις μορφές των πορτραίτων του Φαγιούμ, μέσα από τον πολυετή διάλογο της ομιλήτριας με τα χρώματα, τα υλικά, τις φόρμες, το πλάσιμο των προσώπων και τον φωτισμό τους, την ευαισθησία και τον άμεσο λόγο της, αλλά και μέσα από τις καθηλωτικές εικόνες που συνόδευσαν την παρουσίαση που έκανε στο Πανόραμα. Μία μοναδική ζωγραφική εμπειρία και μία απολαυστική χρωματική πανδαισία.

«Μια αρμονία χρωμάτων είναι η ζωγραφική» λέει η Ευφροσύνη Δοξιάδη. Οι διαλέξεις της στο Πανόραμα μας καθήλωσαν, μας ενθουσίασαν, μας φώτισαν, μας αναπτέρωσαν. Δείτε το βίντεο

https://www.blod.gr/lectures/ta-portraita-tou-fagioum