ΑΠΑΝ - Πολιτιστική Εταιρία ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Το Αϊβαλί και η μικρασιατική Αιολίδα

Μία μνημειώδης έκδοση για μία ελληνική πολιτεία της Ανατολής. Ένα έργο που το περιμένανε χρόνια και χρόνια, πιέζοντας αφόρητα τον αρχιτέκτονα Δημητρό Ψαρρό να το στείλει επιτέλους στο τυπογραφείο. Αλλά εκείνος είχε πάντα κάτι καινούριο που έπρεπε να ερευνήσει, μια λεπτομέρεια, ένα νέο χαρτογράφημα κάποιας γωνιάς, περισσότερες πληροφορίες για μια οικογένεια, για τα ράφια ενός φαρμακείου, για τρεις ελιές στην άκρη του κάμπου… Δεν αποχωρίστηκε το μελέτημά του, σαν να μην ήθελε να αποχωριστεί την Πατρίδα (κι ας γεννήθηκε στην Καλλιθέα το 1939). Εννιά χρόνια μετά τον θάνατό του (2008) το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) παρουσιάζει επιτέλους τον (βαρύτατο) τόμο: 628 σελίδες, με περισσότερες από 800 εικόνες, 200 χάρτες, τοπογραφικά και αρχιτεκτονικά σχέδια. Τον εκδοτικό άθλο ανέλαβε η Κωστούλα Σκλαβενίτη, που είχε την επιμέλεια. Ποιόν να πρωτοευχαριστήσει κανείς για αυτή την πολύτιμη πνευματική, πολιτιστική, αισθητική και μεθοδολογική δωρεά;

Δυο λόγια από τα εισαγωγικά του ΜΙΕΤ για το βιβλίο: «Το Αϊβαλί και η Μικρασιατική Αιολίδα υπήρξε έργο ζωής για τον αρχιτέκτονα Δημητρό Ε. Ψαρρό, ο οποίος ασχολήθηκε με την έρευνα και τη συγγραφή του από το 1969 έως το θάνατό του, το 2008. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική και πολεοδομική μελέτη που επιχειρεί να ανασυστήσει αυτή τη μοναδική από δημογραφική άποψη πολιτεία της Μικρασιατικής Αιολίδας, της οποίας ο πληθυσμός μέχρι το 1922 ήταν αμιγώς ελληνικός. Η έρευνα του Ψαρρού, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου, ‘αποκαλύπτει βήμα βήμα τις φάσεις ανάπτυξης της πολιτείας και της γύρω περιοχής, αξιοποιώντας πληροφορίες που αναζητήθηκαν τόσο σε γραπτές ιστορικές πηγές όσο και σε προφορικές μαρτυρίες’. Το βιβλίο παρουσιάζει ‘σε σχέδια και φωτογραφίες, τον κτιριακό της πλούτο, σε μια προσπάθεια να διασώσει, έστω και μόνο σε εικόνες, κάποια σημάδια στο χώρο που ήδη έχουν χαθεί, ή που πρόκειται να εξαφανιστούν σύντομα’.

Το κείμενο παρακολουθεί –ενορία την ενορία– την οικιστική εξέλιξη στους οικισμούς Αϊβαλί, Μοσχονήσια και Γενιτσαροχώρι, και συμπληρώνεται από μια πολυσέλιδη επισκόπηση του περιβάλλοντα χώρου αυτών των οικισμών, όπου, μεταξύ άλλων, καταγράφονται αναλυτικά όλα τα μοναστήρια, τα ξωκλήσια και τα νησάκια του ιδιότυπου αυτού αρχιπελάγους. Τέλος, τα παραρτήματα με τα οποία ολοκληρώνεται η μελέτη περιλαμβάνουν εκτενές χρονολόγιο με την ιστορία της περιοχής (από το 1000 έως το 1923) καθώς και ιστορικά, πληθυσμιακά και ανθρωπολογικά στοιχεία, ενώ στη βιβλιογραφία παρατίθενται οι γνωστές και άγνωστες πηγές που χρησιμοποίησε ο ερευνητής.»

Δημητρό, η Πατρίδα σου αγάλλεται κι εμείς μαζί της. Θάλασσες ολόφωτες στην ψυχή μας.